ความเป็นมา

ป้อมมวิไชยประสิทธิ์ เป็นป้อมปราการที่สำคัญแห่งหนึ่งที่มีหน้าที่ป้องกันข้าศึกที่เข้ามารุกรานตามริมแม่น้ำเจ้าพระยา ตั้งอยู่บนฝั่งทางด้านตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ทางเหนือของปากคลองบางหลวง (คลองบางกอกใหญ่) โดยมีป้อมปราการที่ตั้งคู่กันอยู่อีกฝากฝั่งของแม่น้ำเจ้าพระยาทางด้านทิศตะวันออก บริเวณที่ตั้งของโรงเรียนราชินีในปัจจุบัน แต่ได้รื้อถอนออกไปตั้งแต่รัชสมัยสมเด็จพระเพทราชา ปัจจุบันจะอยู่ในบริเวณกองบัญชาการกองทัพเรือ พระราชวังเดิม ถนนอรุณอมรินทร์ เขตบางกอกใหญ่ กรุงเทพมหานคร

ป้อมวิไชยประสิทธิ์นี้ ถูกสร้างขั้นในรัชสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช เดิมมีชื่อว่า ป้อมบางกอก หรือ ป้อมวิไชยเยนทร์ ซึ่งตั้งตามชื่อของเจ้าพระยาวิชเยนทร์ (คอนสแตนติน ฟอลคอน) ซึ่งเป็นชาวกรีกที่เป็นผู้กราบบังคมทูลให้สร้างป้อมแห่งนี้ เพื่อใช้ในการป้องกันเรือรบของฮอลันดา ในสมัยต่อมาเมื่อสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราชทรงสถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี ได้ทรงสร้างพระราชวังขึ้นบริเวณป้อมแห่งนี้ พร้อมทั้งปรับปรุงป้อมและทรงพระราชทานนามว่า "ป้อมวิไชยประสิทธิ์"

โครงสร้างของป้อมวิไชยประสิทธิ์จะมีสถาปัตยกรรมเป็นป้อมก่ออิฐถือปูน มีกำแพงทรงแปดเหลี่ยม 2 ชั้น สร้างให้มีลักษณะขนานกัน กำแพงชั้นในมีหอคอยกลมทรงสอบสองหลัง ตั้งอยู่บนกำแพงตรงมุมทางด้านทิศเหนือและทิศใต้

ปัจจุบันป้อมแห่งนี้อยู่ในความดูแลของกองทัพเรือไทย ใช้ในงานยิงสลุตในพระราชพิธีสำคัญต่างๆ และติดตั้งเสาธงบริเวณทางเข้าป้อมทางทิศตะวันตกกำแพงชั้นใน ใช้สำหรับชักธงราชนาวีและธงผู้บัญชาการทหารเรือ